I (književni) prevod je autorsko delo

Zakon o Autorskim i srodnim pravima (pored govornih, dramskih, dramsko-muzičkih, koreografskih, pantomimskih, muzičkih, dela likovne kulture, arhitekture, primenjene umetnosti i industrijskog oblikovanja, kartografskih dela, planova, skica, maketa i fotografija, kao i dela pozorišne režije) pod autorskim delom pre svega podrazumeva pisana dela, tj. knjige, brošure, članke, računarske programe.

Manje je poznato da i prevodi pisanih dela imaju status autorskih dela.

Dakle, kod strane literature, pored toga što imamo autora originalnog dela, imamo i autora prevoda. Prevodilac npr. Šekspirovog Hamleta, pred zakonom je autor u istom smislu reči u kom je to i autor originala.

Sa druge strane, autorskim delom se ne smatraju zakoni, podzakonski akti i drugi propisi, službeni materijali državnih organa i organa koji obavljaju javnu funkciju, podnesci i drugi akti u upravnim i sudskim postupcima, pa – sledstveno tome – ni službeni prevodi propisa i službenih materijala državnih organa i organa koji obavljaju javnu funkciju.

Dakle, autorstvo na prevodu teksta postoji tamo (i samo tamo) gde postoji autorstvo na originalnom tekstu, tj. gde se radi o prevodu autorskog pisanog dela.

Autor prevoda uživa ista prava kao i autor svakog drugog autorskog dela, tj. imovinska i moralna prava. Imovinska prava traju za života autora i sedamdeset godina posle njegove smrti. Nakon smrti autora, njegova prava prelaze na njegove naslednike. Sve to vreme, izdavači i drugi korisnici njegovog dela, pre korišćenja istog, moraju da obezbede saglasnost autora (ili njegovih naslednika) i da regulišu pitanje naknade za korišćenje autorskog dela. Po isteku perioda od sedamdeset godina nakon smrti autora, u kome prava uživaju naslednici, njegova dela postaju deo javne baštine, tj. prelaze u javni domen, što znači da se mogu koristiti bez traženja saglasnosti i ugovorene naknade. Moralna prava autora važe i po prestanku trajanja imovinskih prava. Autor se ne može odreći prava sleđenja, niti njime može raspolagati.

Autori prevoda, kao i svi drugi autori, zaštitu svojih dela mogu ostvarivati direktno (samostalno, preko zakonskog zastupnika ili agencije kojoj prenose svoja prava i ovlašćenja) i putem organizacija za kolektivnu zaštitu. Društva za kolektivnu zaštitu su ovlašćena da vrše prikupljanje i distribuciju dobiti ostvarene od korišćenja dela autora u onim slučajevima u kojim sam autor nije u prilici da to čini, a koja proizilaze iz prava na umnožavanje već izdatih autorskih dela (u celosti ili delimično). Autor ne može uvek sam da zaštiti svoja autorska prava. U slučaju pisane reči, to je posebno otežano u slučaju fotokopiranja autorskog dela (npr. važnog dela udžbenika). Zbog toga reprografske organizacije u Evropi postoje još od osamdesetih godina, a sistem zaštite reprografskih prava postoji u preko osamdeset zemalja sveta.

U Srbiji je Organizacija za ostvarivanje reprografskih prava oformljena sa ciljem kolektivnog ostvarivanja reprografskih prava i okuplja predstavnike više udruženja: izdavača, pisaca, naučnika, kao i stručnih i književnih prevodilaca.

O autoru